Maria Sibylla Merrian: H zωγραφος που εδειξε πως η επιστημη ειναι ομορφη

Δεν είχε επιστημονικές σπουδές, όμως το εξαιρετικό ταλέντο της στην ζωγραφική και  η παρατηρητικότητά της την οδήγησαν να δημιουργήσει μια σειρά έργων που άλλαξαν την εικόνα που είχαν οι άνθρωποι του 17ου και 18ου αιώνα για τα φυτά και ιδιαιτέρως τα έντομα. 

Ενδιαφέρθηκε από την παιδική ηλικία για τη μεταμόρφωση των εντόμων και τη μελέτησε δημιουργώντας εκπληκτικής ακρίβειας και ομορφιάς εικονογραφήσεις, που έκαναν οικείο ένα αντικείμενο που θεωρείτο απεχθές.  Παρόλα αυτή, η Φύση της δεν είναι ωραιοποιημένη. Στις συνθέσεις της, συνυπάρχουν ακμαία, καταπράσινα φύλλα και αψεγάδιαστα άνθη μαζί με κατεστραμμένα από τα έντομα, αλλά και θηρευτές και θηράματα, που αποκαλύπτουν τον αδυσώπητο αγώνα για την επιβίωση.

Τεχνη; Επιστημη;

 

Δοκιμάστε να δείξετε μια από τις εικόνες που ακολουθούν σε κάποια φίλη ή φίλο που δεν έχει ακούσει ποτέ τους όρους: Νευρώνας, Σύναψη, Κυτταρικό σώμα και ρωτήστε να σας πει τι βλέπει. Μην παραξενευτείτε αν σας πει πως αναγνωρίζει έναν πίνακα του Μιρώ, όχι μόνο διότι τα μοτίβα που δημιουργεί η Φύση και επινοεί ο άνθρωπος, κάποτε μοιάζουν. Αλλά και διότι η δημιουργικότητα και η έμπνευση κατοικούν επίσης, στην επιστημονική και στην καλλιτεχνική δραστηριότητα.

Ένα εξαιρετικο βιβλιο του 19ου αιωνα για τα θαυματα των φυτων

 

Το όνομά του φέρει ένας κρατήρας της Σελήνης και ένας του Άρη, καθώς και ένας αστεροειδής, εις αναγνώριση της μεγάλης συνεισφοράς του στην επιστήμη της Αστρονομίας. Ο ίδιος, διαπρεπής αστρονόμος των μέσων του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου, ήταν παράλληλα ένας πολυγραφότατος συγγραφέας βιβλίων με τα οποία μεταλαμπάδευε τον θαυμασμό και τη γνώση του για τις Φυσικές Επιστήμες στο ευρύ κοινό. Μεταξύ των βιβλίων αυτών συμπεριλαμβάνονται και τα «Θαύματα των Φυτών» το οποίο υπέγραψε, όχι με το πραγματικό όνομά του Camille Flammarion, αλλά με το ψευδώνυμο: Fulgence Marion.

Οι μεδουσες του Ernst Haeckel

Ίσως το ομορφότερο από τα βιβλία στα οποία αναπαραστάθηκε ο έμβιος κόσμος, να είναι το εμβληματικό έργο του 19ου αιώνα, "Καλλιτεχνικές Μορφές στη Φύση", με τις 100 λιθογραφίες του οποίου ο εικονογράφος του, ο μεγάλος Γερμανός βιολόγος Ernst Haeckel, έδειξε πόσο ανεπαίσθητο μπορεί να γίνει το σύνορο ανάμεσα στην Τέχνη και την Επιστήμη.

Κι ίσως, ανάμεσα στις λιθογραφίες αυτές, η ομορφότερη και περισσότερο γνωστή να είναι η λιθογραφία μιας δισκομέδουσας που ο Haeckel ανεκάλυψε στον κόλπο της Villefranche, κοντά στη Νίκαια το 1864. Στη σύνθεσή της λιθογραφίας του, οι τρεις δισκομέδουσες (στη σύγχρονη ορολογία τάξη Semaeostomatida) μοιάζει να παίρνουν μέρος στην εκτέλεση μιας ανάλαφρης χορογραφίας στην οποία η πρωταγωνίστρια, αναπτύσσει τη χάρη της  διαγώνια, ίσως για να τονιστεί το πόσο αψηφά τη βαρύτητα.    

Δισκομέδουσες (8η λιθογραφική πλάκα)

                           

Αυτή λοιπόν τη δισκομέδουσα, ο Haeckel ονόμασε Desmonema annasethe, διότι οι κεραίες της που «κρέμονταν σαν τα μακριά μαλλιά μιας πριγκήπισσας" του θύμιζαν την κόμη της πρώτης του συζύγου Anna Sethe που πέθανε στην ηλικία των 29 ετών.

Και σε μια άλλη όμως λιθογραφία της εκπληκτικής αυτής σειράς ο καλλιτέχνης επιστήμων άφησε να φανεί ένα μέρος της προσωπικής ιστορίας του. Ήταν η λιθογραφία 88 στην οποία μια άλλη δισκομέδουσα πήρε το όνομα μιας γυναίκας. Αυτή τη φορά ήταν το όνομα μιας νεαρής ερωμένης του, με την οποία ο Haeckel διατηρούσε ερωτικό δεσμό από το 1898, κατά τη διάρκεια του δεύτερου ανεπιτυχούς γάμου του. Η δισκομέδουσα ονομάστηκε Rhopilema frida, και όπως εξηγούσε ο Haeckel στην έκδοση των Καλλιτεχνικών Μορφών στη Φύση του 1904: "Το υπέροχο αυτό νέο είδος του γένους Rhophilema, μια από τις ομορφότερες μέδουσες, συλλέχθηκε την 10η Μαρτίου του 1901 στα στενά της Μαλάκκας, κάτω από τον Ισημερινό. Η ονομασία της είναι σε ανάμνηση της Δεσποινίδος Frida von Uslar-Gleichen, της καλλιτεχνικής φίλης της Φύσης, η οποία συνέδραμε ποικιλοτρόπως, στις Καλλιτεχνικές Μορφές της Φύσης με την λεπταίσθητη κρίση της". Όμως και ο έρωτας αυτός ήταν άτυχος, καθώς η Frida απεβίωσε το 1903, ίσως από υπερβολική δόση οπίου.

Κλείνοντας τη μικρή αυτή ιστορία των δύο λιθογραφιών των Καλλιτεχνικών Μορφών στη Φύση, αξίζει να επισημάνουμε πως το έργο αυτό υπηρέτησε την Επιστήμη, καθώς περιέγραψε ένα πλήθος νέων άγνωστων ως τότε οργανισμών, και τους κατέστησε προσιτούς στο αναγνωστικό κοινό της εποχής του, υπηρέτησε όμως και την Τέχνη. Ρίξτε μια ματιά στη φωτογραφία, που επισυνάπτουμε, στην οποία απεικονίζεται η Rhopilema frida και ο πολυέλαιος του Ωκεανογραφικού Μουσείου του Μονακό, και θα συμφωνήσετε.

Μην παραλείψετε όμως να επισκεφθείτε και τον σύνδεσμο που παρέχουμε. Θα σας δοθεί η ευκαιρία να δείτε, κι αν επιθυμείτε να κατεβάσετε για να κοσμήσετε τους τοίχους του σπιτιού σας, το σύνολο των λιθογραφιών του σπουδαίου επιστήμονα. Επίσης, αν επιθυμείτε  να έχετε πρόσβαση στην ιστορική έκδοση, η καλύτερη διεύθυνση είναι εδώ.

Για τη σύνταξη του άρθρου αντλήθηκαν στοιχεία από τις ακόλουθες πηγές:

• http://www.jcbourdais.net/journal/08avr08.php
• http://caliban.mpipz.mpg.de/haeckel/kunstformen/natur.html
• http://www.strangescience.net/haeckel.htm
• http://www.peterdsmith.com/the-tragic-sense-of-life/
• http://www.kuriositas.com/2012/01/art-forms-of-nature-ernst-haeckel.html

Ο μαγευτικος κοσμος του Walter Crane

Ο Walter Crane (1845-1915), ήταν ένας Άγγλος εικονογράφος που αν και γνωστός κυρίως για τις εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων, επηρέασε την διακοσμητική τέχνη του καιρού του, ως εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού κινήματος Art Nouveau στη Βρετανία. Οι εικόνες του, που χαρακτηρίζονται από  ζωντάνια και φωτεινά χρώματα, είναι ποιητικές,  εκπλήττουν με την ευφάνταστη και συχνά σουρεαλιστική σύλληψή τους και είναι επηρεασμένες από την εργασία των χαρακτών του μεσαίωνα, αλλά και την γιαπωνέζικη τέχνη, με τις κομψές γραμμές, την απουσία προοπτικής και την άφθονη αξιοποίηση διακοσμητικών στοιχείων.

Edοuard Martinet: O ευρηματικος γλυπτης που εμπνεεται απο τον κοσμο των εντομων

 

Ονομάζεται Edοuard Martinet και κατασκευάζει γλυπτά, κυρίως εντόμων, αλλά και άλλων εκπροσώπων του ζωικού βασιλείου, χρησιμοποιώντας υλικά που αντλεί από παλιατζίδικα και υπαίθριες flea markets.

Αλυσίδες ποδηλάτων, έμβολα μηχανών, ατσάλινα σύρματα, αποτελούν το υλικό που ο Martinet συγκολλά προκειμένου να κατασκευάσει, τις ακριβείς αλλά και ευφάνταστες δημιουργίες του για τις οποίες λέει, πως δεν τον ενδιαφέρει να θυμίζουν οτιδήποτε μηχανικό, όπως λ.χ. μεταλλικά ρομπότ, αλλά να έχουν κίνηση και έκφραση, όπως τα ζωντανά πρωτότυπά τους.

Εικονες των Ιαπωνικων φυκων

Το βιβλίο "Εικόνες των Ιαπωνικών Φυκών"  εκδόθηκε το 1912 στο Τόκυο. Συγγραφέας του ήταν ο Kintaro Okamura,  ο κορυφαίος θαλάσσιος βοτανολόγος της εποχής του. Ο Okamura που διετέλεσε διευθυντής του  Ινστιτούτου Αλιείας στο Τόκυο αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη των ιαπωνικών φυκών και στην ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειάς τους. 

Τι ειδε ο κ. Δαρβινος στο ταξειδι του γυρω από τον κοσμο;

Το 1879 ο νεοϋορκέζικος εκδοτικός οίκος Harper & Brothers εξέδωσε ένα εικονογραφημένο βιβλίο που αποσκοπούσε να μυήσει το νεαρό αναγνωστικό κοινό στην Εξελικτική θεωρία και να το παροτρύνει στη μελέτη της Φυσικής Ιστορίας. Το βιβλίο έφερε τον τίτλο: Τι είδε ο κ. Δαρβίνος στο ταξείδι του γύρω από τον κόσμο με το πλοίο Beagle; και συγγραφέας του ήταν ο  Wendell Phillips Garrison.

Φρενολογια

 Η

φρενολογία ήταν μια ψευδοεπιστήμη της οποίας οι οπαδοί πίστευαν ότι η μελέτη των χαρακτηριστικών του κρανίου και του προσώπου ενός ανθρώπου, μπορούσε να αποκαλύψει τις διανοητικές ικανότητες και τον χαρακτήρα του. Ιδρυτής της φρενολογίας, η οποία αποτελούσε ένα ιδιόρρυθμο κράμα νευροανατομίας και ηθικής φιλοσοφίας ήταν ο βιεννέζος ιατρός Franz Joseph Gall.

Στην εποχή της ακμής της διαδόθηκε στην Ευρώπη και στην Αμερική, απέκτησε ένθερμους οπαδούς, όπως ο  Alfred Russel Wallace και ο Thomas Edison, και αναπτύχθηκε σε επιμέρους κλάδους, όπως η φυσιογνωμική, η ανθρωπομετρία και η κρανιομετρία. Οι κλάδοι αυτοί στηριζόμενοι στη δοξασία ότι το σχήμα του κρανίου, αντανακλά το σχήμα του εγκεφάλου που προστατεύει-όπως το σχήμα των γαντιών παίρνει το σχήμα των χεριών που τα φορούν- αποπειράθηκαν με μετρήσεις διαφόρων φυσικών χαρακτηριστικών του κρανίου και του προσώπου, να αποκαλύψουν την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα των ανθρώπων.