Το σημερινό άρθρο αφορά σε ένα είδος οικιακής ψυχαγωγίας, αλλά και εκπαίδευσης, που άνθησε κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και επιβιώνει ως τις μέρες μας, με μικρότερη μάλλον δημοτικότητα. Αναφερόμαστε στην χαρτοκοπτική και στις εφαρμογές της, όπως το toy (ή paper) theater, τα διοράματα, αλλά και οι μεμονωμένες και γνωστότερες χάρτινες εικόνες διαφόρων αντικειμένων, όπως ζώων, φυτών, αυτοκινήτων κ.ά. τις οποίες το παιδί ή ο ενήλικας, έκοβε και δίπλωνε, ώστε η μορφή, μερικές φορές τρισδιάστατη, να τοποθετηθεί στον χώρο.
Όλες οι εφαρμογές αυτές, διαθέσιμες κατά το παρελθόν από περιοδικά, αλλά και στη μορφή χαρτονένιων πινάκων, έθελγαν με τις όμορφες εικόνες τους και τις εκπληκτικές λεπτομέρειες τους· παραλλήλως όμως δίδασκαν διότι καθιστούσαν προσιτά ένα σωρό αντικείμενα (τοπία, ζώα, φυτά, θεατρικές παραστάσεις κ.ά.) που ο κατασκευαστής τους δεν θα είχε αλλιώς την ευκαιρία να δει και να θαυμάσει. Και επειδή τύχαινε τις περισσότερες φορές ο κατασκευαστής αυτός να ήταν ένα παιδάκι, το βοηθούσαν να αποκτήσει λεπτές κινητικές δεξιότητες και κυρίως να φανταστεί, να περιγράψει και να επικοινωνήσει.
Τα toy theaters, ήταν μινιατούρες φημισμένων θεάτρων, σκηνών ή και ολόκληρων θεατρικών έργων, τις οποίες ο χρήστης συναρμολογούσε, κόβοντας και στη συνέχεια τοποθετώντας τις εικόνες των ηθοποιών, των επίπλων, των τοπίων κ.τ.λ.
Τα διοράματα ήταν τρισδιάστατες μακέτες ενός τοπίου, μιας δραστηριότητας ή ενός φαινομένου, που επέτρεπαν στον θεατή τους να σχηματίσει μια ιδέα γι' αυτά, διαπιστώνοντας, πώς τα επιμέρους τμήματά τους (από ταριχευμένα ζώα, πηλό, ξύλο, χαρτί ή άλλα υλικά) αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Ανάμεσα σε αυτά αξίζει να παρουσιάσουμε - αν και φυσικά δεν είναι από χαρτί - τα φημισμένα διοράματα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Βουκουρεστίου το οποίο φέρει το όνομα του οργανωτή του, δαρβινιστή και μαθητή του Haeckel, ομογενούς "Gregori Antipa".
 |
| Το γιγαντιαίο διόραμα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας: Γρηγόρης Αντύπας, στο Βουκουρέστι |
Το μουσείο, που ιδρύθηκε το 1834 από τον Μιχαήλ Γκίκα, γόνο φαναριώτικης οικογένειας και "Μεγάλου Διερμηνέα της Πύλης", το 1893 τέθηκε υπό τη διεύθυνση του Αντύπα, ο οποίος εισήγαγε την ιδέα της χρήσης διοραμάτων για την παρουσίαση αντικειμένων του φυσικού κόσμου. Το παράδειγμά του, με το οποίο τα παρουσιαζόμενα είδη τοποθετούνται σε αναπαραστάσεις των φυσικών οικοσυστημάτων τους, έγινε πρότυπο για πολλά μουσεία Φυσικής Ιστορίας, όπως το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης και το Ωκεανογραφικό Μουσείου του Βερολίνου.
 |
| Το διόραμα του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας που παρουσιάζει μια ομάδα ζώων σε μια πηγή. |
 |
| Κατασκευή ελέφαντα για την προσθήκη του σε διόραμα. |
Στα χάρτινα διοράματα του 19ου αιώνα με ζώα και φυτά δεσπόζουν αυτά που παρουσιάζουν ζωολογικούς κήπους, οικοσυστήματα και διάφορες δραστηριότητες (αγροτικές, ψυχαγωγικές κ.ά.) στη φύση.
Από τις μεμονωμένες εικόνες, ενδιαφέρον παρουσιάζει μια γαλλική συλλογή έγχρωμων εικόνων με ζώα της Αφρικής και των πόλων, που δίνουν τη δυνατότητα-μετά το κατάλληλο κόψιμο και την αναδίπλωση- η κατασκευή να αποκτήσει τρισδιάστατη μορφή.
Κλείνοντας λοιπόν αγαπητοί φίλοι την παρουσίαση αυτών των μαγευτικών, όπως πιστεύουμε, απεικονίσεων του φυσικού κόσμου, παραθέτουμε δύο συνδέσμους που παρέχουν οδηγίες για την κατασκευή μιας σύγχρονης εφαρμογής της χαρτοκοπτικής. Η πρώτη αφορά, στο αγαπημένο σύμβολο της ιστοσελίδας biology4u, τον ναυτίλο, και η άλλη σε μια ανεμώνη.
