Ανατομια και Τεχνη

 Είναι χειμώνας του 1507 ή του 1508 και στο Νοσοκομείο Santa Maria Nuova της Φλωρεντίας, ένας ηλικιωμένος άνδρας καθισμένος στο κρεβάτι του συνομιλεί με τον επισκέπτη του, έναν γνωστό καλλιτέχνη της εποχής. Λίγες ώρες μετά ο γέροντας πεθαίνει κι ο καλλιτέχνης εντυπωσιασμένος από την συνάντηση μαζί του, θα κατέγραφε στις σημειώσεις του:  "Αυτός ο γέροντας λίγο πριν πεθάνει μου είπε πως έζησε...

Η εκδικηση του καμεραμαν

Θα θυμάστε τις ταινίες με κινούμενες μαριονέτες-συνήθως ανατολικής προελεύσεως- που στη δεκαετία του 80 πρόβαλλε η κρατική τηλεόραση; Αυτές λοιπόν οι ταινίες είναι κατασκευασμένες με μια τεχνική, που επενόησε και ανέπτυξε ο Wladyslaw Starewicz, ένας σημαντικός Ρώσσος κινηματογραφιστής, αλλά και βιολόγος, τη δεκαετία του 19...

Botanische Wandtafeln: Ενα διαχρονικα αξεπεραστο εποπτικο υλικο

 Οι μεταρρυθμίσεις στο γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα στα μέσα του 19ου αιώνα οδήγησαν σε σημαντική αύξηση του αριθμού των μαθητών και των φοιτητών. Αποτέλεσμα αυτής της αύξησης ήταν ο μέσος αριθμός διδασκομένων να ξεπερνά τους 100, ένας δηλαδή αριθμός που δημιουργούσε προβλήματα στη διδασκαλία των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.Η λύση που επενόησε ένας καθηγητής φυσιολογίας φυτών στο Πανεπιστήμιο...

H τεχνη της πτησης

 Η ταινία μικρού μήκους: "Η τέχνη της πτήσης", είναι δημιουργία του ανεξάρτητου Ολλανδού φωτογράφου και κινηματογραφιστή Jan van IJken. Σε αυτήν κατέγραψε τους εκπληκτικούς σχηματισμούς που έκαναν τα ψαρόνια στον ουρανό της πατρίδας του τον χειμώνα του 2014-2015. Όπως και στις άλλες ταινίες του (Plaktonium, Becoming, Facing animals) και στην ταινία αυτή κινείται στο λεπτό όριο που χωρίζει...

Zoo: Ποιος παρατηρει ποιον;

Στον γοργό χρόνο του διαδικτύου, 11 λεπτά δεν είναι λίγα. Αν τα διαθέσετε όμως για την παρακολούθηση της ταινίας μικρού μήκους που σας προτείνω θα αποζημιωθείτε πλήρως. Πρόκειται για μια ταινία την οποία γύρισε το 1961 στον Ζωολογικό Κήπο του Άμστερνταμ ο Bert Haanstra, ένας προικισμένος Ολλανδός σκηνοθέτης που είχε βραβευθεί το 1958 με Oscar  για ταινία μικρού μήκους  (Glass).O Haanstra...

Εx libris: Τα αριστουργηματα του εσωφυλλου των βιβλιων

 Πριν μερικά χρόνια ένας συνάδελφος είχε μυήσει τη σελίδα στις περίτεχνες μικρές ετικέτες ή σφραγίδες με τις οποίες, κατά τον 15ο ως και τον  19ο, κυρίως, αιώνα ο κάτοχος ενός βιβλίου,  φυσικό πρόσωπο, βιβλιοθήκη ή οργανισμός, επεσήμαινε την ιδιοκτησία του σε αυτό.Οι ετικέτες αυτές που ονομάζονταν ex libris (που στα λατινικά σημαίνει: Από το βιβλίο του, από τη βιβλιoθήκη του), απεικόνιζαν...

Το χρυσο βιβλιο της Βιολογιας

Το 1961 είδε το φως της δημοσιότητας ένα βιβλίο για νέους που έφερε τον τίτλο: “Το χρυσό βιβλίο της Βιολογίας” και τον υπότιτλο: “Μια εισαγωγή στα θαύματα της ζωής“. Συγγραφείς του βιβλίου ήταν οι Gerald Ames και Rose Wyler και εικονογράφος του ο Charley Harper. Το βιβλίο αυτό που περιελάμβανε μια συνόψιση της βιολογίας (από την ιστορία της, ως στοιχεία ανατομίας, οικολογίας, γενετικής, εξέλιξης...

Οφθαλμοδουλεια

 Ποιος δεν θυμάται τα παιδικά βιβλία με τις αναδυόμενες εικόνες, ή τις ευχετήριες κάρτες και τις χαρτοκοπτικές με τα επάλληλα αναπτυσσόμενα επίπεδα; Αλλά και ποιος δεν έχει διευκολυνθεί στην κατανόηση μιας πολύπλοκης τεχνολογικής ή βιολογικής δομής από τις προσομοιώσεις υπολογιστών, που χρησιμοποιούν αναδυόμενα παράθυρα και επίπεδα;Αυτή λοιπόν η τεχνική, με την οποία ο αναγνώστης αλληλεπιδρά...

Maria Sibylla Merrian: H zωγραφος που εδειξε πως η επιστημη ειναι ομορφη

Δεν είχε επιστημονικές σπουδές, όμως το εξαιρετικό ταλέντο της στην ζωγραφική και  η παρατηρητικότητά της την οδήγησαν να δημιουργήσει μια σειρά έργων που άλλαξαν την εικόνα που είχαν οι άνθρωποι του 17ου και 18ου αιώνα για τα φυτά και ιδιαιτέρως τα έντομα. Ενδιαφέρθηκε από την παιδική ηλικία για τη μεταμόρφωση των εντόμων και τη μελέτησε δημιουργώντας εκπληκτικής ακρίβειας και ομορφιάς...

Τεχνη; Επιστημη;

 Δοκιμάστε να δείξετε μια από τις εικόνες που ακολουθούν σε κάποια φίλη ή φίλο που δεν έχει ακούσει ποτέ τους όρους: Νευρώνας, Σύναψη, Κυτταρικό σώμα και ρωτήστε να σας πει τι βλέπει. Μην παραξενευτείτε αν σας πει πως αναγνωρίζει έναν πίνακα του Μιρώ, όχι μόνο διότι τα μοτίβα που δημιουργεί η Φύση και επινοεί ο άνθρωπος, κάποτε μοιάζουν. Αλλά και διότι η δημιουργικότητα και η έμπνευση κατοικούν...

Ένα εξαιρετικο βιβλιο του 19ου αιωνα για τα θαυματα των φυτων

 Το όνομά του φέρει ένας κρατήρας της Σελήνης και ένας του Άρη, καθώς και ένας αστεροειδής, εις αναγνώριση της μεγάλης συνεισφοράς του στην επιστήμη της Αστρονομίας. Ο ίδιος, διαπρεπής αστρονόμος των μέσων του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου, ήταν παράλληλα ένας πολυγραφότατος συγγραφέας βιβλίων με τα οποία μεταλαμπάδευε τον θαυμασμό και τη γνώση του για τις Φυσικές Επιστήμες στο ευρύ κοινό....

Οι μεδουσες του Ernst Haeckel

Ίσως το ομορφότερο από τα βιβλία στα οποία αναπαραστάθηκε ο έμβιος κόσμος, να είναι το εμβληματικό έργο του 19ου αιώνα, "Καλλιτεχνικές Μορφές στη Φύση", με τις 100 λιθογραφίες του οποίου ο εικονογράφος του, ο μεγάλος Γερμανός βιολόγος Ernst Haeckel, έδειξε πόσο ανεπαίσθητο μπορεί να γίνει το σύνορο ανάμεσα στην Τέχνη και την Επιστήμη.Κι ίσως, ανάμεσα στις λιθογραφίες αυτές, η ομορφότερη και περισσότερο...

Ο μαγευτικος κοσμος του Walter Crane

Ο Walter Crane (1845-1915), ήταν ένας Άγγλος εικονογράφος που αν και γνωστός κυρίως για τις εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων, επηρέασε την διακοσμητική τέχνη του καιρού του, ως εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού κινήματος Art Nouveau στη Βρετανία. Οι εικόνες του, που χαρακτηρίζονται από  ζωντάνια και φωτεινά χρώματα, είναι ποιητικές,  εκπλήττουν με την ευφάνταστη και συχνά σουρεαλιστική σύλληψή...

Edοuard Martinet: O ευρηματικος γλυπτης που εμπνεεται απο τον κοσμο των εντομων

 Ονομάζεται Edοuard Martinet και κατασκευάζει γλυπτά, κυρίως εντόμων, αλλά και άλλων εκπροσώπων του ζωικού βασιλείου, χρησιμοποιώντας υλικά που αντλεί από παλιατζίδικα και υπαίθριες flea markets.Αλυσίδες ποδηλάτων, έμβολα μηχανών, ατσάλινα σύρματα, αποτελούν το υλικό που ο Martinet συγκολλά προκειμένου να κατασκευάσει, τις ακριβείς αλλά και ευφάνταστες δημιουργίες του για τις οποίες λέει, πως...

Εικονες των Ιαπωνικων φυκων

Το βιβλίο "Εικόνες των Ιαπωνικών Φυκών"  εκδόθηκε το 1912 στο Τόκυο. Συγγραφέας του ήταν ο Kintaro Okamura,  ο κορυφαίος θαλάσσιος βοτανολόγος της εποχής του. Ο Okamura που διετέλεσε διευθυντής του  Ινστιτούτου Αλιείας στο Τόκυο αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη των ιαπωνικών φυκών και στην ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειάς τους.&nb...

Τι ειδε ο κ. Δαρβινος στο ταξειδι του γυρω από τον κοσμο;

Το 1879 ο νεοϋορκέζικος εκδοτικός οίκος Harper & Brothers εξέδωσε ένα εικονογραφημένο βιβλίο που αποσκοπούσε να μυήσει το νεαρό αναγνωστικό κοινό στην Εξελικτική θεωρία και να το παροτρύνει στη μελέτη της Φυσικής Ιστορίας. Το βιβλίο έφερε τον τίτλο: Τι είδε ο κ. Δαρβίνος στο ταξείδι του γύρω από τον κόσμο με το πλοίο Beagle; και συγγραφέας του ήταν ο  Wendell Phillips Garris...

Φρενολογια

 Ηφρενολογία ήταν μια ψευδοεπιστήμη της οποίας οι οπαδοί πίστευαν ότι η μελέτη των χαρακτηριστικών του κρανίου και του προσώπου ενός ανθρώπου, μπορούσε να αποκαλύψει τις διανοητικές ικανότητες και τον χαρακτήρα του. Ιδρυτής της φρενολογίας, η οποία αποτελούσε ένα ιδιόρρυθμο κράμα νευροανατομίας και ηθικής φιλοσοφίας ήταν ο βιεννέζος ιατρός Franz Joseph Gall.Στην εποχή της ακμής της διαδόθηκε...

She sells seashells on the seashore...

Η Mary Anning (1799-1847) ήταν γόνος μιας φτωχής οικογένειας του Lyme Regis, μια πόλης στις ακτές της Νότιας Βρετανίας (Dorset) που τα βράχια τους είναι πλούσια σε απολιθώματα σπονδυλωτών της Ιουρασικής περιόδου. Ο πατέρας της, που είχε ως κύριο επάγγελμα τη ξυλουργική, για να μεγαλώσει το οικογενειακό εισόδημα συνέλεγε απολιθώματα από την περιοχή και τα πωλούσε στους τουρίστες που επισκέπτονταν την...

Ιστοριες Φυσικης Ιστοριας

Από τις αναζητήσεις μας στο διαδίκτυο συχνά πέφτουμε πάνω σε εκδόσεις, ξένων εκδοτικών οίκων με τις οποίες οι μαθητές των μικρότερων σχολικών βαθμίδων, κυρίως, γνωρίζουν τα ζώα και τα φυτά της πατρίδας τους.Τότε είναι που θυμόμαστε τα δικά μας  χρόνια στο δημοτικό με τα βιβλία Φυσικής Ιστορίας, αλλά και τα Αναγνωστικά  που παρουσίαζαν τα ζώα και τα φυτά της Ελλάδας, είτε αποτελούσαν μέρος...

Γλαυκος η τα θαυματα της ακτης

Στα μέσα του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και ειδικά στη Βικτωριανή Αγγλία η μεσαία τάξη των πόλεων - καθώς το βιοτικό της επίπεδο ανέβαινε -  άρχισε, να ανακαλύπτει τον ελεύθερο χρόνο και να τον διαθέτει σε υπαίθριες δραστηριότητες που την έφερναν κοντά στη Φύση, δίνοντας τη δυνατότητα να την παρατηρεί και να την μελε...

Alphonse-Marie-Adolphe de Neuville

 Μπορεί να αγνοούσαμε ποιος ήταν ο καλλιτέχνης που βρισκόταν πίσω από τις ξυλογραφίες που κοσμούσαν τα βιβλία του Ιουλίου Βερν στις παλιές πανόδετες εκδόσεις του  εκδοτικού οίκου Αστέρας. Όμως οι εικόνες του αιχμαλώτιζαν το βλέμμα και το μυαλό μας και κοντοστεκόμασταν πριν γυρίσουμε σελίδα, μαγεμένοι από τις περίτεχνες λεπτομέρειες με τις οποίες ο ζωγράφος αφηγείτο τη δική του ιστορία, την...

Τα Ελληνικα αγριολουλουδα

Ίσως θυμάστε πως στο τέλος της δεκαετίας του 90 στα καταστήματα της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος είχε εμφανιστεί μια σειρά, διαθέσιμων στο κοινό, καρτών με τα Ελληνικά αγριολούλουδα που είχε φιλοτεχνηθεί από την κ. Νίκη Γουλανδρή.Οι κάρτες αυτές, που ανήκουν στην κατηγορία των trade cards, εκτός του κύριου σκοπού τους, δηλαδή τη διαφήμιση μιας εμπορικής δραστηριότητας, επιτελούσαν και έναν κοινωφελή,...

Ο φυσιοδιφης στον ποταμο Αμαζονιο

Θα θυμάστε ότι ο Alfred Wallace, ο σημαντικός-αλλά και σεμνός-συνιδρυτής της Εξελικτικής Βιολογίας, ξεκίνησε την καριέρα του ως φυσιοδίφης, με την πραγματοποίηση ενός παράτολμου ταξειδιού στον Αμαζόνιο, που σκοπό είχε, τη συλλογή δειγμάτων ζώων και φυτών τα οποία, αφού κατέγραφε, θα πωλούσε στην, ακμάζουσα τότε, αγορά δειγμάτων των μεγάλων Ευρωπαϊκών  Μουσείων Φυσικής Ιστορί...

Οι εξαισιες εικονες του Kōno Bairei

Το 1903 εκδόθηκε ένα επτάτομο έργο με εικόνες που είχε φιλοτεχνήσει ο Kōno Bairei, ένας σημαντικός καλλιτέχνης της τεχνικής Ukiyo-e, και έφερε τον τίτλο: Bairei Gakan, δηλαδή: Καθρέπτης των εικόνων του Bairei. Το έργο περιελάμβανε ξυλογραφίες ζώων φυτών και ανθρώπων σε διάφορες εποχές του χρόνου. Στις ξυλογραφίες αυτές που είναι αντιπροσωπευτικές της τεχνικής Ukiyo-e δηλαδή της τεχνικής «του επιπλέοντος...

Η ιστορια της ανοητης μεδουσας

Η ιστορία της ανόητης μέδουσας, είναι ένα όμορφο παλαιό γιαπωνέζικο παραμύθι που διηγείται την ιστορία μιας  μαϊμούς, η οποία παραπλανημένη από μια μέδουσα, οδηγείται στα άδυτα του Βασιλείου των Ωκεανών, όπου την περιμένει μια φρικτή τύχη: Το συκώτι της θα αφαιρεθεί προκειμένου να δοθεί στην αγαπημένη σύζυγο του Δράκοντα Βασιλέα των Ωκεανών, ως μοναδική θεραπεία για την ασθένεια από την οποία...

Το πουλι

Τo βιβλίο το «Πουλί» ήταν το πρώτο μέρος μιας τριλογίας (Το πουλί, το έντομο, η θάλασσα) με την οποία ο επιφανής Γάλλος ιστορικός Jules Michelet έκανε μια στροφή από το καθαυτό αντικείμενό του  στην ποιητική  περιγραφή της φύσης.  Το βιβλίο ο συγγραφέας το αφιέρωσε στη νεαρή σύζυγό του, γράφοντας τρυφερά:Αφιερωμένο σε σένα, αυτό που πράγματι σου ανήκει· τρία βιβλία της θαλπωρής του...

Image d'Épinal - μαγικη εικονα

Στη γαλλική γλώσσα η έκφραση Image d'Épinal σημαίνει τη "μαγική εικόνα", την απλοϊκή αναπαράσταση που παρουσιάζει με ελκυστικό τρόπο μια ωραιοποιημένη πραγματικότητα. Η έκφραση αυτή έλκει την καταγωγή της από την καλλιτεχνική παραγωγή μιας μεγάλης σειράς εικονογράφων, λιθογράφων και τυπογράφων,  οι οποίοι από την έναρξη της Γαλλικής Επαναστάσεως, ως και τον 19ο αιώνα δημιούργησαν στην πόλη Επινάλ,...

Alfred Keller: Ένας δεξιοτεχνης κατασκευαστης μοντελλων εντομων

Με περισσότερα από 800.000 γνωστά είδη, το 80% της υπάρχουσας βιοποικιλότητας και ένα ατελείωτο πλήθος εκκεντρικών μορφών και συνδυασμών χρωμάτων-που μόνο η φυσική επιλογή θα μπορούσε να δημιουργήσει- δεν είναι περίεργο πως τα έντομα έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον καλλιτεχνικών ρευμάτων (Αρ Νουβώ) και σημαντικών καλλιτεχνών, όπως  η Maria Sibylla Merian, o M.C.Escher και ο Vladimir Nabokov.Ανάμεσα...

Μια εμβληματικη αναπαρασταση του ανθρωπινου σωματος

Στην καθημερινή κουβέντα, στην εκπαίδευση, αλλά και στην ίδια την επιστήμη συχνά καταφεύγουμε σε μεταφορές, όπως λ.χ. η αντιστοίχιση του κυττάρου με μια πολυπράγμονα μητρόπολη, των μιτοχονδρίων ως των εργοστασίων “παραγωγής” ενέργειας κ.ά. προκειμένου να προσλάβουμε, να διδάξουμε ή να εξηγήσουμε  τον έμβιο κόσμο και τις λειτουργίες τ...

Αραβικα κοραλλια

Ο Ernst Haeckel (1834-1919) δεν χρειάζεται συστάσεις. Από τους πρωτοπόρους της συγκριτικής ζωολογίας και της εμβρυολογίας, μεταξύ πολλών άλλων, πιστώνεται τη διατύπωση του βιογενετικού νόμου, (η οντογένεση ανακεφαλαιώνει εν τάχει τη φυλογένεση), την επινόηση επιστημονικών εννοιών που βρίσκονται εν χρήσει (όπως Οικολογία, Φύλο, Φυλογένεση κ.ά.), αλλά και ένα σημαντικό εικαστικό έργο ως σπουδαίος ε...

Στα χναρια της μιτωσης

Πολλά από όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη μιτωτική διαίρεση, στηρίζονται στην εργασία του Γερμανού κυτταρολόγου Walther Flemming (1843-1905) ο οποίος στο βιβλίο του: Zell-substanz, Kern und Zelltheilung (Κυτταρική Ουσία, Πυρήνας και Κυτταρική Διαίρεσης) που εξέδωσε το 1882, περιέγραψε με σαφήνεια τα χρωμοσώματα και την συμπεριφορά τους κατά τη μίτωση, όρο που επενόησε ο ίδι...

260 φυλλα με περιτεχνα δειγματα ιαπωνικης διακοσμητικης τεχνης

Το βιβλίο: Documents japonais: 260 planches εκδόθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Charles Gillot και περιλαμβάνει 260 δείγματα πινάκων, αγγείων, διακοσμητικών μοτίβων, ταπετσαριών κ.ά. της ιαπωνικής τέχνης της εποχής.Από το βιβλίο αποσπάσαμε  και παρουσιάζουμε μερικά από αυτά που έχουν σχέση με τον φυσικό κόσμο. Όλα τους δείχνουν πώς η  λεπτεπίλεπτη και χαριτωμένη τέχνη τους ήταν πράγματι...

Edith Walace: Το αγνοημενο κοριτσι του δωματιου με τις μυγες

Φτάνει να πει κανείς "Το δωμάτιο με τις μύγες" για να πετάξει η σκέψη στο  εργαστήριο που οργάνωσε ο Τ. H. Morgan στο Πανεπιστήμιο Columbia αλλά και στα περίφημα  fly-boys του, τους νεαρούς φοιτητές Alfred Sturtevant, Calvin Bridges και Hermann Muller.  Την ομάδα δηλαδή με την οποία ο Morgan έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης Γενετικής - με την απόδειξη της ορθότητας της χρωμοσωμικής...

Η δημοσια και η ιδιωτικη ζωη των ζωων

 Tο βιβλίο: "Η δημόσια και η ιδιωτική ζωή των ζώων" είναι μια συλλογή μύθων για τα ζώα που εκδόθηκε πρώτη φορά το 1842 στη Γαλλία και επανεκδόθηκε σε Αγγλική μετάφραση το 1877. Μεταξύ των συγγραφέων των ιστοριών που περιέχει, περιλαμβάνονταν διακεκριμένα ονόματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας των μέσων του 19ου αιώνα, όπως ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, η Γεωργία Σάνδη κ...

H Φυσικη Ιστορια των Φυτων…

Kποιες φορές στη Βιολογία συμβαίνει μια επιστημονικά ακριβέστατη περιγραφή να διατυπώνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε η διαχωριστική γραμμή, ανάμεσα στην επιστήμη και στην τέχνη, να μοιάζει αδιόρατη, αν όχι πλασματι...